Boğmaca nedir? Belirtileri nelerdir?
Boğmaca , bakterilerin neden olduğu bir solunum yolu hastalığıdır. Kontrol edilemeyen, şiddetli öksürük ile bilinir ve çoğu zaman nefes almayı zorlaştırır. “Boğmaca” adı, genellikle bir kişi bu öksürük ataklarından birinin ardından derin nefes aldığında çıkan sesten gelir.
Boğmaca, Bordetella pertussis adı verilen bir bakteri türünden kaynaklanır. Bu bakteri burun, boğaz ve solunum tüplerine (trakea ve bronşlar) zarar vererek öksürüğe neden olur. Öksürük haftalarca veya aylarca sürebilir. Boğmacalı küçük bebekler çok hastalanabilir ve hastaneye kaldırılabilir. Aile üyelerinden boğmacayı yakalayabilirler, bu nedenle sizin, büyük çocuklarınızın ve ailenizin aşı konusunda güncel olduğundan emin olun.
Boğmaca bebeklerde ve küçük çocuklarda çok ciddi hastalığa neden olabilir. Daha büyük çocuklar genellikle daha az şiddetli bir hastalığa yakalanırlar ancak öksürük ve kusma çok üzücü olabilir. Yetişkinlerde normalden çok daha uzun süren rahatsız edici bir öksürük olabilir.
Bunun gibi önlenebilir bir hastalıktaki herhangi bir artış kayda değerdir ve ele alınmalıdır. İyi haber şu ki, ailenizi bu hastalığa karşı aşı ile koruyabilirsiniz. Bebekler, çocuklar, küçük yaştaki çocuklar, gençler ve yetişkinler için aşılar vardır:
Boğmaca aşısı genellikle difteri ve tetanoz aşılarıyla birliktedir. DTaP aşısı 7 yaşından küçüklere yapılır. Tdap aşısı rapel olarak 11-18 yaşındaki adolesanlara yapılır. Aşılaması tam yapılmamış 7-10 yaşındaki çocuklara tek doz yapılır. 19 yaş ve üzeri erişkinlere de tek doz Tdap ( Tetanoz- difteri- boğmaca) aşısı uygulanır.
Boğmaca hakkında hatırlanması gereken önemli noktalar
- öksürük nöbetlerine neden olur – her nöbet 2 veya 3 dakika sürebilir
- küçük bebekler kötü öksürük nöbetleri ile morarabilir ve nefes almayı durdurabilir
- öksürük 3 ay sürebilir
- boğmaca kişiden kişiye çok kolay yayılır
- bebeklerde ciddi hastalığa ve bazen ölüme neden olabilir
- daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde genellikle daha az şiddetlidir ancak yine de onlar için üzücüdür
aşılama boğmacaya yakalanma riskini azaltır ve hastalığa yakalananlarda hastalığı daha az şiddetli hale getirir.
Boğmacayı nasıl yakalarsınız?
Boğmacaya yakalanması çok kolaydır. Havada damlacıklar halinde yayılır, bu nedenle öksürme ve tükürük ile temas geçebilir. Ortalama olarak, boğmacalı her kişi enfeksiyonu diğer 12 kişiye geçirir.
Boğmaca dünya çapında hala bir sorundur. Her 3 ila 5 yılda bir, etkilenen birkaç bin kişinin (çoğu küçük çocuk) olduğu salgınlar vardır. Ailede boğmaca olan ebeveynler veya daha büyük çocuklar, aşısı tam olarak tamamlayamayacak kadar küçük bebeklere kolayca aktarabilir.
Boğmacanın belirtileri ve semptomları nelerdir?
Hastalık, çocukları yaşlarına göre farklı şekillerde etkiler. Çocuğunuz ne kadar küçükse boğmacadan çok hasta olma riski o kadar artar.
- Boğmaca genellikle yaklaşık bir hafta süren burun akıntısı ve kuru öksürük gibi soğuk algınlığı benzeri semptomlarla başlar.
- Bundan sonra 10 hafta veya daha uzun sürebilen daha kesin bir öksürük gelişir. Öksürük uzun ataklarla gelir ve genellikle çocuk nefes aldığında tiz bir ‘çığlık’ sesiyle sona erer.
- Bazı çocuklar o kadar çok öksürür ki sonrasında kusarlar.
- Çocuklar genellikle öksürük dönemleri arasında iyidirler.
- Altı aylıktan küçük bebeklerin öksürük yerine nefes almaları (apne olarak adlandırılır) olabilir.
- Daha şiddetli vakalarda, bebekler ve çocuklar bir öksürük nöbeti sonrasında nefes almada sorun yaşayabilir.
- Çocuklarda boğmaca varken zatürre (göğüs enfeksiyonu) ve orta kulak enfeksiyonları gibi diğer enfeksiyonlar yaygındır.
Ne zaman bir doktora görünmeli
Çocuğunuz nefes almakta zorlanıyorsa veya dudakları maviye dönmeye başlarsa hemen bir ambulans çağırın.
Çocuğunuzda boğmaca olduğunu düşünüyorsanız, doktorunuza götürün.
Doktor genellikle çocuğunuzun boğmacası olup olmadığına size öksürüğü hakkında sorular sorarak veya gerçekten öksürük ataklarından birini görerek karar verecektir. Teşhisi kan testi yaparak veya burundan salgıları (sıvılar) test ederek doğrulamak isteyebilirler, ancak çocuğunuz üç hafta veya daha uzun süredir öksürüyorsa ve numune alınmadan önce antibiyotikler kullanmışsa boğmaca mikropu tespit edilemeyebilir. İyileşme süresi her çocuk için farklıdır.
Boğmaca tedavisi
Çocuğunuzun doktoru, aşağıdakilere bağlı olarak boğmaca için farklı tedaviler önerecektir:
- çocuğunuzun yaşı
- semptomlar ne kadar şiddetli
- Çocuğunuzun semptomları ne kadar süredir yaşadığı.
Hastalık, 6 aylıktan küçük bebekler için hayati tehlike oluşturduğundan, yakından izlenmek üzere hastaneye yatırılmaları muhtemeldir. Oldukça rahatsız olan daha büyük çocukların da genellikle hastanede kalması gerekir.
Çocuğunuzun doktoru çocuğunuz için antibiyotik reçete edebilir, ancak bunlar her zaman gerekli değildir. Antibiyotiklerle tedavi, çocuğunuzun bulaşıcı olduğu süreyi azaltır (beş gün veya daha az). Çocuğunuz antibiyotik alıyor olsa bile öksürüğü haftalarca devam edecektir. Çocuğunuz üç haftadan uzun süredir öksürüyorsa, artık bulaşıcı değildir ve genellikle antibiyotik gerekmez.
Evde bakım
- Çoğu durumda, boğmacalı çocuklara, bir doktora göründükten sonra evde bakılabilir. Çocuğunuza sık sık küçük, sık öğünler ve sıvılar verin (su yudumları veya daha küçük öğünler gibi, ancak daha sık).
- Boğmacalı bir çocuğa bakmak stresli olabilir. Uyumak için ailenizden ve arkadaşlarınızdan yardım isteyin.
- Evde veya çocuğunuzun çevresinde kimsenin sigara içmesine izin vermeyin.
Boğmaca ne kadar sürer?
Hastalık haftalarca veya aylarca sürebilir. Çocuğunuz boğmacadan kurtulduktan sonraki haftalarda viral bir soğuk algınlığı yaşarsa, bazen bir süre öksürük nöbetleri geri gelebilir.
Boğmaca genellikle daha kısa sürer:
- yetişkinlerde
- kısmen aşılanmış çocuklarda
- daha büyük çocuklarda, bebek aşılarının etkisi geçmeye başlıyorsa
Nasıl tedavi edilir?
Başladıktan sonra öksürüğü durduracak ilaç yok
Çocuğunuzun enfeksiyonla mücadele (bağışıklık) sistemi, herhangi bir tedavi uygulanmadan 3 veya 4 hafta sonra bakterilerden kurtulmaya yardımcı olur, ancak solunum tüplerinde oluşan hasarın onarılması daha uzun sürer. Başladıktan sonra öksürüğü durduracak bir ilaç yoktur. Öksürük ilaçları (öksürük kesici) etkili değildir ve yan etkileri olabileceği için önerilmemektedir.
Bazen çocuğunuzun hastaneye gitmesi gerekebilir
Çocuğunuz boğmacadan çok küçükse veya çok rahatsızsa veya herhangi bir komplikasyonu varsa, hastanede kalması gerekebilir. Bazen boğmaca, küçük bir çocuğun yeterince oksijen almasını zorlaştırabilir. Çocuğunuzun buna dair herhangi bir belirtisi varsa, öksürük nöbetleri sırasında veya sonrasında oksijene ihtiyaç duyabilir.
Küçük çocuğunuz yeterince içmiyorsa, aşağıdakileri yaparak sıvı alması gerekebilir:
- intravenöz bir damla (bir damara) veya
- nazogastrik beslenmeyle (burundan veya ağızdan mideye geçirilen bir tüple beslenme)
Nasıl önlenebilir?
Aşı, boğmacayı önlemenin en iyi yoludur.
- Ülkemizde boğmaca aşısı Beşli karma aşı (Difteri-Boğmaca-Tetanoz-Hib- Çocuk Felci/DaBT-Hib-İPA) olarak 2, 4 ve 6. Aylarda yapılır. 18. aydan sonra tekrarlanır.
- Boğmacaya karşı koruma, takviye dozundan sonra 10 yıla kadar sürebilir.
- Yenidoğanların tüm ebeveynleri için ek dozda yetişkin boğmaca aşısı önerilir. Altı aylıktan küçük çocuklarla temas halinde olan büyükanne ve büyükbabalar ve diğer bakıcılar, geçmişte boğmaca ile enfekte olmuş olsalar bile, yetişkin bir boğmaca güçlendiricisine sahip olmalıdır.
- Her yetişkin, yakın zamanda bir boğmaca güçlendiricisi olmadıkça boğmaca enfeksiyonuna karşı hassastır.
- Yetişkinler, henüz tam olarak aşılanmamış altı aylıktan küçük bebeklere enfeksiyon bulaştırma olasılığı en yüksek olanlardır.
- Hamile kadınlara, bebeklerini yaşamlarının ilk birkaç haftasında boğmaca geliştirmekten korumak için boğmaca aşısı yaptırmaları önerilir. Üçüncü trimesterde aşılama önerilir (28-32. Haftalarda).
- Tüm ebeveynler, çocuklarının aşılarının güncel olup olmadığını kontrol etmeli ve doktorlarından kaçırılan dozları yakalamalarını istemelidir.
