Öfke, hepimizin zaman zaman hissettiği bir duygudur ve çocuklarımız da farklı değildir. Öfkeyi ifade etmenin birçok yolu vardır ve yürümeye başlayan çocuk ve erken çocukluk yıllarında (2-7 yaş), bu duygu genellikle çocuğun saldırganlık ifade etmesine (oyuncaklara vurma veya oyuncak fırlatma) veya duygusal patlamalara (bağırma) neden olur. Bu normal bir davranıştır ve bakıcıdan uygun sınırlar ve beklentilerle karşılanırsa, çocuk bu zor duyguları yönetmeyi öğrenmeye başlayacaktır.
Bazen duygusal patlamalar ve saldırganlık 7 yaşından sonra da devam edebilir. Bu olduğunda, ebeveynler için çok üzücü olabilir. Sınırları ve kuralları test etmek orta çocukluk döneminde normal bir davranıştır. Bu yaşta, çocuklar genellikle bazı duygularını ve patlamalarını kontrol etmede daha iyi hale gelirler, ancak yine de öfke gibi daha zor duygularla ilgili yardıma ihtiyaçları olabilir.
Daha büyük çocuklarda öfke ve saldırganlık ortaya çıktığında, bunun bir sıkıntı işareti (yaramazlık değil) olarak düşünülmesi gerekir. Dünyalarındaki bir şey onların bu şekilde hissetmelerine neden oluyor (belki de korku, hayal kırıklığı, reddedilme veya kaygı yaşıyorlar) ve bu da bastırılmış hayal kırıklıklarına yol açıyor. Bu olumsuz duyguları işlemek ve bunlara tepki vermek için gerekli beceriler olmadan, çocuk bunun yerine yaramazlık yapacak ve harekete geçecektir. Bu sıkıntılı zamanlarda, çocuğunuzu “yaramaz” olmaktan ziyade “yardıma muhtaç” olarak görmek önemlidir.
Çocuğu bu duygulara sahip olduğu için cezalandırmamak veya utandırmamak veya öfke sorunları olan bir çocuğunuz olduğu için ebeveyn olarak yanlış bir şey yaptığınıza inanmamak önemlidir. Bunun yerine, aşağıdaki sorulara odaklanın ve çocuğunuzla birlikte şu üç şeyi içeren bir eylem planı yapın:
- Öfke duygusunu ne tetikler (patlamadan önce ne tür şeyler olur)?
- Sakinleşmenize yardımcı olmak için neler yapılabilir?
- Rol yapmak yerine ne yapabilirsin?
Öfke Başa Çıkmak İçin GENEL STRATEJİLER
Aşağıda, çocuklarda meydan okuma, öfke ve saldırganlıkla başa çıkmak için önerdiğimiz bazı genel stratejiler bulunmaktadır:
- Yaşa uygun net sınırlar belirleyin: Başlamak için çocuğun aile kurallarının ne olduğunu anlaması ve ebeveynlerin bu kuralları uygularken tutarlı olmaları önemlidir. İkiniz de sakinken durumu çocuğunuzla tartışarak başlayın; memnun olmadığınız davranışları (örn. vurmak) anlatın ve öfke duymanın normal olduğunu, ancak onların kimseyi incitmesine izin vermeyeceğinizi açıklayın.
- Kuralları çiğnediklerinde yapılması gerekenler: Kurallara uymamanın sonuçlarından yararlanmak istiyorsanız (örn. TV zamanını almak), çocukla bu konuyu konuşmadan önce sakinleşmesini beklemeniz önemlidir. Bunun nedeni, birisi öfke gibi bir duygu yaşadığında, beynin rasyonel düşünememesi ve hafızanın tehlikeye girmesidir. Bu, neyin yanlış gittiği hakkında iletişim kurmadan önce herkesin sakinleşmesini beklemenin gerekli olduğu anlamına gelir.
- Sorunun duygu (öfke) değil davranış (örneğin vurma) olduğunu açıkça ortaya koyan bir konuşma yapmak iyi bir fikirdir. Yanlış davranış için bir “sonucu” olması gerekli değildir, ancak sorunu konuşmak ve bir dahaki sefere ne yapılacağına dair bir plan yapmak önemlidir.
- Onlara öfke yönetimi araçlarını öğretin: Bir dahaki sefere kızgın hissettiklerinde ne olacağına dair beyin fırtınası yapın ve duyguyla başa çıkmanın alternatif yollarını bulun (örneğin, size nasıl hissettiklerini söylemelerini veya duygularını yazmalarını isteyin, nefes alma veya farkındalık egzersizlerini kullanın, gerginliği kırmak için şaka yapmak, bastırılmış enerjiyi serbest bırakmak ve ruh halini yükseltmek için fiziksel bir aktivite veya spor yapmak).
- Ceza yerine övgüye odaklanın: Sorunlu bir davranışın gidişatını değiştirmek için, davranışın küçük örneklerini görmezden gelmek gerekebilir. Örneğin, çocuğunuz sinirlenir ve “Senden nefret ediyorum” diye bağırırsa, onu azarlamak yerine, tepkisiz görünüp “Böyle bir şey söylemek için gerçekten kızgın hissediyor olmalısınız” diyebilirsiniz. Yanlış davranışları görmezden gelmenin yanı sıra, çocuğunuzu övmek ve yapıcı geri bildirim vermek için fırsatlar bulmaya çalışın; “Benimle böyle konuşma!” demek yerine “Benimle kibarca konuştuğunda gerçekten minnettarım!” diyebilirsiniz.
- Öfke/hayal kırıklığı ile başa çıkmanın uygun yollarını modelleyin: Bir dahaki sefere bir hayal kırıklığı yaşadığınızda (sütü dökmek veya sizinle kaba bir şekilde konuşan biri gibi), uygun tepkileri modelleyerek çocuğunuza bu duygularla nasıl başa çıkacağını gösterin. Onlara hata yapmanın veya problem yaşamanın önemli olmadığını ve hayal kırıklığına uğradığınızda bu duygularla başa çıkmak için stratejileriniz olduğunu gösterin (belki uzaklaşmak veya biraz derin nefes almak). Stres altındayken sakin kalamayacağınızı düşünüyorsanız, bir danışmanla görüşmeyi düşünün – birçok ebeveyn bunu son derece yararlı bulmaktadır.
- Fiziksel ceza KULLANMAYIN: Bir çocuğun öfke kontrolü sorunları olduğunda ve agresif davrandığında, ebeveyn, davranış için onları kısıtlamak ve cezalandırmak için benzer bir güç kullanarak haklı hissedebilir. Ancak, bu geri tepecek ve daha fazla öfke ve saldırganlığa yol açacaktır. Kızgın bir çocuğa yanıt vermenin en iyi yolu empati, sıcaklık ve nezakettir; “Şu anda çok sinirli görünüyorsun, nasıl yardımcı olabilirim? Sakinleşene kadar yanında oturmamı ister misin?”
Bu şekilde yanıt veremiyorsanız (belki de çocuğunuzun kızgın hissetmesi sizi kızdırdığı için), o zaman yapılacak en iyi şey, davranışı tamamen görmezden gelmek ve kendinizi daha sakin hissedene kadar kendinizi onlardan uzaklaştırmaktır.
