Amnezi Nedir?
Amnezi, hafıza kaybını tanımlayan genel bir terimdir. Kayıp geçici veya kalıcı olabilir, ancak ‘amnezi’ genellikle geçici çeşitliliği ifade eder. Nedenleri arasında kafa ve beyin yaralanmaları, bazı ilaçlar, alkol, travmatik olaylar veya Alzheimer hastalığı gibi durumlar bulunur. Anterograd amnezi, kişinin yeni bir şey öğrenemeyeceği anlamına gelirken, retrograd amnezi, kişinin geçmişinden gelen olayları unutduğu anlamına gelir. Sarsıntıdan kaynaklananlar gibi birçok hafif vakada, kişi kafasına darbeyi veya iyileşme zamanlarını hatırlayamaz, ancak hafızalarının geri kalanı sağlamdır. İnfantil amnezi veya yaşamın ilk birkaç ayından veya yıllarından hiçbir şey hatırlayamama evrenseldir. Beynin hafıza süreçlerinin gelişmesi zaman alır.
Amnezi belirtileri
Amnezi belirtileri nedene bağlıdır, ancak genellikle şunları içerir:
- Hafıza kaybı
- Bilinç bulanıklığı, konfüzyon
- Tanıdık yüzleri veya yerleri tanıyamama
- Kişi iyileştikten sonra, tipik olarak amnezi olayının anısına sahip değildir.
Amnezi nedenleri
Bellek kaybına aşağıdakiler de dahil olmak üzere çok çeşitli koşullar neden olabilir:
- Kafa yaralanması
- Şiddetli hastalık
- Yüksek ateş
- Nöbetler
- Duygusal şok veya histeri
- Alkolle ilişkili beyin hasarı
- Barbitüratlar veya eroin gibi bazı ilaçlar
- Genel anestezikler
- -Elektrokonvülsif tedavi
- İnme
- Geçici iskemik atak (‘mini inme’)
- Alzheimer hastalığı
- Beyin ameliyatı.
Bellek gizemi
Beynin bilgiyi kodlama ve saklama şekli bir sır olarak kalır. Mevcut ve sıklıkla çelişen teoriler şunları içerir:
- Anıların beynin en dış katmanına (korteks) yaygın dağılımı
- Bazı yapıların (hipokampus gibi) önemli rol oynadığı anıların yaygın dağılımı
- Sadece beynin belirli yapılarındaki lokalize bellek alanları
- Beyin moleküllerinde bellek depolama
- Sinir hücresi kümelerinde (nöronlar) bellek depolama.
Farklı bellek türleri
Beynin aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir dizi farklı bellek formuna sahip olduğu görülmektedir:
- Kısa vadeli – yeni bilgiler kısa bir süre saklanır. Bilgiler daha fazla işlenmezse, yakında unutulacaktır.
- Uzun süreli – kısa süreli bellekteki bilgiler uzun süreli belleğe kaydırılır.
- Deklaratif – bilinçli bilgi ve olay anıları.
- Deklaratif olmayan – bir kez öğrenildikten sonra, araba kullanmak gibi alışkanlıklar kökleşmiş ve otomatiktir.
Amnezi Şiddeti
Amnezinin şiddeti nedene bağlıdır. Beyin sarsıntısı, nöbetler ve elektrokonvülsif tedavi beynin elektriksel aktivitesini geçici olarak bozuyor ve kısa süreli belleğin düzgün çalışmasını engelliyor gibi görünüyor. Travmatik bir olayın stresi, kısa süreli anıların işlenmesine de müdahale edebilir. Bu amnezi atakları genellikle geçicidir. Daha ağır vakalarda hafıza kaybı kalıcı olabilir. Beyin travması veya bazı beyin cerrahisi hayati hafıza yapılarına zarar verebilir. Yaşanan hafıza kaybı türü beynin hangi bölümlerinin etkilendiğine bağlıdır. Alzheimer hastalığında, kişi genellikle geçmiş olayları hatırlar, ancak durumlarının başlangıcından kaynaklanan hafıza kayıpları yaşar.
Amnezi teşhisi
Amnezinin nedenini teşhis etmek, aşağıdakileri içeren bir dizi testi içerir:
- Tıbbi geçmiş
- Genel muayene
- Kısa ve uzun süreli hafıza hatırlama testleri
- Düşünce işlemeyle ilgili diğer testler
- Kafa röntgeni
- Kan testleri
- Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması
- Serebral anjiyografi (özel bir boya enjekte edildikten sonra alınan taramalar).
Amnezi tedavisi
Tedavi nedene bağlıdır. Örneğin, travmatik bir olay geçirmiş bir kişi sedasyon, bol sevgi ve bakım ve (belki de) psikiyatrik tedaviden yararlanabilir. Komplikasyonlar göz ardı edildikten sonra sarsıntı dinlenmeye ihtiyaç duyar. Sebep alkolizm ise, yoksunluk, duygusal destek ve diyet eksikliklerinin giderilmesi önerilir. Alzheimer hastalığı durumunda, beynin kolinerjik fonksiyonunu arttıran bir dizi yeni ilaç mevcuttur; bununla birlikte, bakım evlerine veya diğer geniş bakım seçeneklerine sonunda, kişinin kendine daha az bakması mümkün olabilir.